Tonometria aplanacyjna – standardowe badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego
Tonometria to pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego. Należy do rutynowych procedur w ramach badania wzroku. Istnieją różne metody pomiaru ciśnienia we wnętrzu oka. Tonometria aplanacyjna od ponad pół wieku pozostaje standardem w diagnozowaniu i leczeniu jaskry – schorzenia oczu, które nieleczone może prowadzić do nieodwracalnej ślepoty.
Czym jest ciśnienie wewnątrzgałkowe?
Gałka oczna to kulista struktura, w której znajdują się elementy układu optycznego oka. Nieustannie przepływa przez nią ciecz wodnista, która zaopatruje tkanki w substancje odżywcze i odprowadza zbędne produkty przemiany materii. Z ilością cieczy wodnistej w gałce ocznej powiązane jest panujące w niej ciśnienie, które waha się w granicach 11-21 mmHg. Przy prawidłowym przepływie cieczy wodnistej ciśnienie utrzymuje mniej więcej stałą wartość, dzięki czemu wzrok funkcjonuje prawidłowo. W przypadku nadprodukcji/niedoboru cieczy wodnistej albo zakłóceń w jej przepływie ciśnienie wewnątrzgałkowe staje się zbyt wysokie lub zbyt niskie. Taki stan jest bardzo niebezpieczny dla narządu wzroku.
Kto powinien kontrolować ciśnienie w gałce ocznej?
Badanie, jakim jest tonometria aplanacyjna, wykonuje się najczęściej u osób należących do grupy ryzyka jaskry – schorzenia prowadzącego do uszkodzeń nerwu wzrokowego (najczęściej w związku z uciskiem na tę strukturę spowodowanym zbyt wysokim ciśnieniem w gałce oka), a tym samym do nieodwracalnego pogarszania się wzroku, a nawet jego utraty. Jaskra może dotknąć każdego, włącznie z noworodkami. Najczęściej jednak zdarza się u pacjentów:
- z wysokim ciśnieniem wewnątrzgałkowym (w górnej granicy normy i wyższym),
- powyżej 40. roku życia,
- z wadami refrakcji,
- z cienką rogówką,
- z nadciśnieniem tętniczym,
- z zaburzeniami gospodarki lipidowej,
- z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku jaskry.
Do czynników ryzyka należą także przebyte operacje oka, cukrzyca, otyłość, częste migreny, przewlekły stres, nadmierne spożywanie alkoholu, palenie tytoniu.
Rzadziej spotykanym schorzeniem jest hipotonia oka, czyli zbyt niskie ciśnienie wewnątrzgałkowe, które może powodować pogorszenie ostrości wzroku, odwarstwienie siatkówki, a nawet stopniowy zanik gałki ocznej. Na hipotonię narażone są m.in. osoby:
- po urazach oka,
- odwodnione,
- chorujące na cukrzycę,
- z niedociśnieniem tętniczym,
- po zabiegach przeciwjaskrowych.
Większość zabiegów okulistycznych (nie tylko przeciwjaskrowych) może mieć wpływ na ciśnienie wewnątrzgałkowe. Dlatego tonometrię zawsze wykonuje się w ramach badania wzroku po takich procedurach.
Na czym polega tonometria?
Wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego nie można ustalić w sposób bezpośredni. Takie badanie wymagałoby naruszenia powłok oka, a przy tym obarczone byłoby dużym ryzykiem błędu. Dlatego tonometria (aplanacyjna i każda inna) to pośredni sposób pomiaru oparty o regułę Imberta-Ficka, zgodnie z którą ciśnienie wewnątrz kuli (w tym przypadku – gałki ocznej) jest równe wartości siły potrzebnej do spłaszczenia jej powierzchni, podzielonej przez wielkość tej powierzchni.
Tonometria polega na wywołaniu nacisku na powierzchnię rogówki i pomiarze siły oporu, jaką stawia ta struktura. Takie badania diagnostyczne można wykonać metodą kontaktową lub bezkontaktową. W drugim przypadku nacisk na rogówkę wywołuje podmuch sprężonego powietrza. Takie badanie jest bardziej komfortowe dla pacjenta (nie wymaga znieczulenia), ale mniej precyzyjne niż procedury kontaktowe. Dlatego przy monitorowaniu jaskry stosuje się zwykle tonometrię aplanacyjną – badanie kontaktowe tonometrem Goldmanna.
Jak działa tonometr aplanacyjna Goldmanna?
Historia tonometrii kontaktowej sięga początków XX w., kiedy po raz pierwszy zastosowano urządzenie wyposażone w specjalny ciężarek i skalę pozwalającą na odczyt wielkości wgłębienia powstającego w rogówce w kontakcie z tym ciężarkiem. W OKOAKCENT w Krakowie tonometrię wykonujemy w nowocześniejszy sposób – mniej inwazyjny i bardziej precyzyjny.
Tonometr Goldmanna to urządzenie wyposażone w głowicę składającą się z układu optycznego zawierającego pryzmat i komputerowego analizatora obrazu. Po znieczuleniu rogówki podaje się na nią fluoresceinę – barwnik, który fosforyzuje przy odpowiednim oświetleniu gałki ocznej (badanie wykonywane jest w lampie szczelinowej). Gdy okulista przykłada do oka pryzmat, światło emitowane przez rogówkę tworzy w układzie optycznym tonometru obraz, który zostaje przeanalizowany przez komputer i przetworzony na informację o wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Jak wygląda badanie tonometrem aplanacyjnym?
Tonometria aplanacyjna to badanie, które nie wymaga od pacjenta szczególnego przygotowania i nie jest uciążliwe. Podczas procedury pacjent musi przez chwilę patrzeć nieruchomo na wprost z szeroko otwartymi oczami. Kontakt z głowicą urządzenia nie jest bolesny dzięki znieczuleniu, choć może być nieprzyjemny. Tonometria aplanacyjna trwa jednak nie dłużej niż minutę, więc dyskomfort z nią związany jest niewielki.
Zachęcamy naszych pacjentów wOKOAKCENT w Krakowie, by na tonometrię aplanacyjną zgłaszali się zgodnie z określoną przez specjalistę częstotliwością. Regularne wykonywanie badania ciśnienia wewnątrzgałkowego pozwala wykryć nieprawidłowości w gałce ocznej we wczesnym stadium i spowolnić, a nawet zahamować postęp tak poważnych schorzeń, jak jaskra.
