Czym są mroczki przed oczami i o czym świadczą?

Mroczki w oczach są powodem dyskomfortu i mogą wzbudzać słuszny niepokój co do ich przyczyny. Często jest ona banalna, ale niekiedy plamki w polu widzenia są symptomem poważniejszego schorzenia. Dlatego jeśli mroczki pojawiają się regularnie lub utrzymują przewlekle, warto zgłosić się na konsultację do okulisty.

Mroczki przed oczami – co to takiego?

Zjawisko opisywane przez pacjentów jako mroczki czy ciemne plamki przed oczami to niejednorodna grupa problemów dotyczących narządu wzroku. Mroczki mogą mieć postać punkcików, nitek, kłaczków, plamek, które są widoczne najlepiej w chwili, gdy spogląda się na jasne, gładkie tło. Zdarza się też, że pacjenci jako mroczki określają wrażenia wzrokowe o innym charakterze. Mogą to być błyski przed oczami albo ubytki w polu widzenia.

Plamki przed oczami – męty w ciele szklistym

Jako mroczki w oczach często postrzegane są zmętnienia w ciele szklistym, czyli galaretowatej substancji zlokalizowanej w tylnej części oka, pomiędzy soczewką a siatkówką. U młodych, zdrowych osób struktura ta jest idealnie przejrzysta. Z wiekiem (lub pod wpływem różnych patologii – chorób, urazów itd.) ciało szkliste traci swoją elastyczność i pierwotne właściwości. Upłynnia się, kurczy, a z czasem nawet odwarstwia od siatkówki. Na skutek tych procesów przejrzystość ciała szklistego zmniejsza się. W jego obrębie pojawiają się drobne złogi, które – rzucając cień na siatkówkę – postrzegane są jako niewielkie obiekty „pływające” w polu widzenia wraz z ruchem gałki ocznej.

Mroczki w oczach, jakie pojawiają się na skutek opisanego mechanizmu, to całkowicie naturalne, niegroźne zjawisko. Pojedyncze, pojawiające się sporadycznie plamki, których można pozbyć się z pola widzenia (np. spoglądając w górę), nie są powodem do niepokoju i nie wymagają leczenia. Nie powinny też być przyczyną dużego dyskomfortu. Męty w ciele szklistym są wskazaniem do wizyty u specjalisty, jeśli ich obecność staje się silnie uciążliwa lub gdy nastąpi gwałtowny wzrost ich liczby oraz pojawienie się dodatkowych zaburzeń widzenia, takich jak błyski w oku (tzw. fotopsje). Te objawy mogą świadczyć o tym, że zmiany degeneracyjne w ciele szklistym powodują mechaniczne pociąganie siatkówki, co skutkuje jej miejscowym odwarstwieniem od tylnej ściany gałki ocznej.

Mroczki przed oczami jako objaw chorób siatkówki

Mroczki przed oczami mogą towarzyszyć nie tylko nieuchronnym, fizjologicznym zmianom w narządzie wzroku, ale też stanowić objaw poważnych schorzeń okulistycznych. Należą do nich przede wszystkim różnego typu choroby siatkówki oka:

• zwyrodnienie plamki żółtej (ADM), którego jednym z objawów jest ciemna plama w centrum pola widzenia,
• retinopatia cukrzycowa, czyli uszkodzenie naczyń krwionośnych siatkówki, z których niewielkie krwawienia postrzegane są jako „pajączki” i plamki przed oczami,
• zapalenie lub odklejenie siatkówki, które powoduje m.in. wspomniane już błyski w oku, nasilone mroczki,
• guz wewnątrzgałkowy, który nie musi rozwijać się w siatkówce, ale uciskając na nią i na nerw wzrokowy powoduje zaburzenia widzenia.

Choroby siatkówki mogą powodować także zmniejszenie ostrości widzenia, zniekształcenia obrazu, ubytki w polu widzenia. W połączeniu z takimi objawami mroczki w oczach są wskazaniem do wnikliwych badań diagnostycznych i szybkiego leczenia. Wszelkie schorzenia siatkówki mogą skutkować trwałym pogorszeniem, a nawet całkowitą utratą wzroku.

Mroczki w oczach w przebiegu innych chorób

Plamki przed oczami mogą być także objawem innych chorób, niedotyczących bezpośrednio struktur oka. Pojawiają się na przykład w przebiegu nadciśnienia tętniczego. Wysokie ciśnienie krwi może powodować wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego, które powoduje zaburzenia widzenia. Z kolei przyczyny neurologiczne tego problemu to na przykład udar mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, guz mózgu, padaczka. Mroczki przed oczami poprzedzają ból głowy przy częstym schorzeniu neurologicznym, jakim jest migrena. Różnego typu omamy wzrokowe (obok mroczków – błyski w oczach o zygzakowatych kształtach, drganie obrazu) mogą być elementem aury migrenowej.

Przyczyn mroczków przed oczami można upatrywać także w niedoborach niektórych składników odżywczych, w szczególności – witamin i minerałów. Czarne plamki przed oczami mogą pojawiać się np. przy niedokrwistości (anemii) spowodowanej niedoborami żelaza. Na mroczki skarżą się też często kobiety w ciąży, u których zapotrzebowanie na substancje odżywcze jest zwiększone, w związku z czym łatwo o ich deficyty.

Mroczki jako czynnościowe zaburzenia widzenia

Chwilowe zaburzenia widzenia często są objawem, który nie ma związku z żadnym schorzeniem. Przykładem takiego zjawiska mogą być mroczki przed oczami po wstaniu z łóżka lub innej zmianie pozycji ciała, zwłaszcza po dłuższym bezruchu. Przyczyną problemu jest wówczas chwilowe obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Objawy dotyczące wzroku mogą też być spowodowane zmęczeniem po intensywnym wysiłku (fizycznym lub intelektualnym), niedotlenieniem, odwodnieniem, spadkiem glukozy we krwi, przegrzaniem organizmu. To dlatego ciemne plamki przed oczami mogą pojawić się po treningu, sesji w saunie albo przy zbyt długiej przerwie między posiłkami. W takich przypadkach mroczki ustępują samoistnie, gdy tylko organizm odzyska homeostazę.

Współcześnie częstym problemem są zaburzenia widzenia spowodowane przez częste i długotrwałe korzystanie z urządzeń elektronicznych, takich jak komputery, smartfony czy telewizory. Zmęczenie wzroku spowodowane wpatrywaniem się w ekran dotyczy każdego, niezależnie od wieku czy stanu zdrowia. Może objawiać się nieostrym widzeniem, mroczkami w oczach, suchością rogówki. Symptomy te ustępują zwykle po nocnym wypoczynku.

Sposoby na mroczki przed oczami

Ze względu na to, jak niejednorodną grupą problemów są przed oczami, nie ma uniwersalnego sposobu postępowania w ich przypadku. Męty w ciele szklistym zwykle nie kwalifikują się do leczenia, choć przy ich dużej uciążliwości można wykonać laserowy zabieg witreolizy. Bardziej inwazyjnych zabiegów (np. chirurgicznej witrektomii tylnej) mogą wymagać schorzenia siatkówki, choć zdarza się, że wystarczające jest leczenie farmakologiczne (np. iniekcje doszklistkowe). Pacjent z chorobą siatkówki powinien pozostawać pod stałą opieką okulisty. Plamki przed oczami występujące w na skutek problemów neurologicznych czy kardiologicznych to objaw, który wymaga stałej kontroli choroby podstawowej.

Nie sposób całkowicie uniknąć sytuacji, którym mogą towarzyszyć nieprzyjemne, czynnościowe zaburzenia widzenia. Warto jednak dbać o higienę wzroku:

• stosować prawidłowo zbilansowaną dietę i nawadniać organizm,
• wybierać aktywność ruchową na świeżym powietrzu,
• poświęcać odpowiednią ilość czasu na odpoczynek i sen,
• nosić okulary ochronne przy ekspozycji oczu na szkodliwe czynniki (w tym – promieniowanie UV),
• unikać zbyt długiego patrzenia w ekran.

Wielu problemów, które mogą prowadzić do powstawania mroczków i plamek przed oczami, można uniknąć dzięki regularnym wizytom u okulisty.